Αλεξάντερ Σολζενίτσιν - ο πρωτοπόρος πνευματικός άνθρωπος ο οποίος ύψωσε την φωνή του απέναντι στην Σοβιετική τυραννία

 

Τον Δεκέμβριο του 1973, εκδόθηκε στο Παρίσι το πρώτο μέρος του μυθιστορήματος 

“Το Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ” , αφού προηγουμένως ένα αντίγραφο του χειρόγραφου είχε κατασχεθεί από την KGB. Η λέξη Γκουλάγκ ήταν αρτικόλεξο της επίσημης ονομασίας του σοβιετικού συστήματος φυλακών και στρατοπέδων εργασίας.


Η αγγλική απόδοση ολόκληρου του έργου εκδόθηκε σε τρεις τόμους από το 1974 έως το 1978. Πρόθεση του Σολζενίτσυν ήταν να συνθέσει ένα λογοτεχνικό-ιστορικό “μητρώο” του συστήματος φυλακών και στρατοπέδων εργασίας που δημιουργήθηκε λίγο μετά την κατάληψη εξουσίας από τους Μπολσεβίκους (1917) και επεκτάθηκε ευρύτατα κατά την διάρκεια της εξουσίας του Στάλιν (1924-1953) Σε διάφορα τμήματα του έργου αυτού, ο Σολζενίτσυν περιέγραψε τις μεθόδους σύλληψης, ανάκρισης, καταδίκης, μεταφοράς και φυλάκισης των θυμάτων του συστήματος Γκουλάγκ που εφάρμοζαν οι σοβιετικές αρχές επί τέσσερεις δεκαετίες. Το έργο αποτελεί ένα μείγμα ιστοριογραφίας, αυτοβιογραφικής αφήγησης και καταγραφής προσωπικών μαρτυριών άλλλων εγκλείστων. Πρόθεση του Σολζενίτσυν ήταν να αποτελέσει το λογοτεχνικό υποκατάστατο της ιστορίας του Γκουλάγ, την οποία ήταν βέβαιος ότι το καθεστώς δεν θα επέτρεπε ποτέ να γραφεί με συμβατικό τρόπο. Με την έκδοση του πρώτου τόμου, ο Σολζενίτσυν υπέστη αμέσως σφοδρή επίθεση από τον Σοβιετικό Τύπο. Παρά το μεγάλο ενδιαφέρον της Δύσης για την τύχη του, συνελήφθη με την κατηγορία της προδοσίας στις 2 Φεβρουαρίου του 1974 και την επομένη απελάθηκε από την Σοβιετική Ένωση.

Οι περισσότεροι γνωρίζουν τον Αλεξάντερ Σολζενίτσιν ως τον πρωτοπόρο πνευματικό άνθρωπο ο οποίος ύψωσε την φωνή του απέναντι στην σοβιετική τυραννία. Τα έργα του «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» και «Μια ημέρα του Ιβάν Ντενίσοβιτς», με έντονο αυτοβιογραφικό περιεχόμενο από τα χρόνια εξορίας του, αποτέλεσαν ένα ηλεκτροσόκ στην παγκόσμια αλλά και στην ρωσική κοινή γνώμη. Το απάνθρωπο κατασκεύασμα της «σοσιαλιστικής οικοδόμησης» δεν θα ήταν ποτέ ξανά το ίδιο, μετά την δημοσίευση των βιβλίων του Σολζενίτσιν, του οποίου η μορφή έλαβε μυθικά χαρακτηριστικά στις συνειδήσεις των υπόδουλων Ρώσων. Ωστόσο η αδιαμφισβήτητη αυτή προσφορά του Σολζενίτσιν, δεν μπορεί να θεωρηθεί μονοδιάστατα υπό την έννοια της αντισοβιετικής κριτικής και της σφοδρής καταδίκης του σταλινικού ολοκληρωτισμού. Οι ιδέες του Σολζενίτσιν πηγάζουν μέσα από μια βαθύτερη ανάγκη κατανόησης του Είναι και του Κοινωνείν. Και πράγματι αυτό είναι το βασικό και βαθύτερο σημείο αναφοράς σε όλα του τα έργα: ο άνθρωπος ως Πρόσωπο (Είναι), και η σχέση του με τον συνάνθρωπο και τον Θεό (κοινωνείν). Δεν θα πρέπει άλλωστε να θεωρείται τυχαία η βαθιά σχέση που ανέπτυξε ο Σολζενίτσιν με τους Ρώσους θεολόγους της διασποράς, και ειδικά τον π. Αλέξανδρο Σμέμαν, οι οποίοι ανέδειξαν μέσα από την ορθόδοξη πατερική παράδοση την θεολογία του Προσώπου, η οποία κατά μια έννοια ήταν μια σύγχρονη απολογητική θεολογία του Χριστιανισμού ενάντια στον Μαρξισμό. Προχωρώντας πέρα από την αποκάλυψη της σοβιετικής τυραννίας, ο Σολζενίτσιν θέτει το ερώτημα: Γιατί συνέβη όλο αυτό; Ποια δύναμη είναι άραγε τόσο ισχυρή ώστε να οδηγήσει ένα κράτος και μια κοινωνία όχι απλά στο μίσος εναντίον του ανθρώπου, όχι απλά στην εξόντωση του, αλλά σ’ αυτή την ίδια την υπαρξιακή του εκμηδένιση; Η απάντηση που δίδει αποτελεί μια κορυφαία έκφραση της πολιτικής του φιλοσοφίας: «Οι άνθρωποι ξέχασαν τον Θεό. Για αυτό και συνέβη όλο αυτό». Σύμφωνα με τον Σολζενίτσιν το μίσος του Μάρξ και του Λένιν εναντίον του Θεού ουσιαστικά πηγάζει από το μίσος τους εναντίον του ανθρώπου, πραγματικότητα η οποία εκφράστηκε απόλυτα στον «υπαρκτό σοσιαλισμό»: ο θάνατος του Θεού ήταν ταυτόσημος με την εξόντωση του ανθρώπου. Ο Σολζενίτσιν όμως δεν σταματά εκεί. Έχοντας διαβλέψει την ηθική παρακμή της δυτικής κοινωνίας, τονίζει ότι σε αντίθεση με την Ρωσία όπου το εκκλησιαστικό βίωμα ξεριζώθηκε με τη βία από την κοινωνία, στην Δύση αυτό ήταν μια πράξη οικειοθελής και συνειδητή. Η επιδίωξη της επίπλαστης ευδαιμονίας, είχε σαν αποτέλεσμα ο δυτικός άνθρωπος, όχι απλά να καταργήσει τον Θεό, αλλά ακόμη χειρότερα να τοποθετήσει τον εαυτό του στην θέση Του. Γράφει χαρακτηριστικά: «Η ζωή μας δεν έγκειται στην επιδίωξη της υλικής επιτυχίας, αλλά στην προσπάθεια για μια άξια πνευματική ανάπτυξη. Οι νόμοι της ύλης μόνοι τους δεν εξηγούν τη ζωή μας ούτε μας δίνουν την κατεύθυνση». Η διαπίστωση αυτή του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα μοιραία μας φέρνει αντιμέτωπους με το ερώτημα: Ποια είναι άραγε η σκληρότερη τυραννία του ανθρώπου; Εκείνη που με τη βία τον αναγκάζει στην απώλεια της ελευθερ...
elkosmos.gr